เกษตร1ไร่ปราณีต

เกษตรประณีต 1 ไร่ เป็นความพยายามของปราชญ์ชาวบ้านภาคอีสาน 12 ท่าน ที่ทำการเกษตรผสมผสานมานานปี (15 –50 ปี) บนรากฐานของการพึ่งตนเอง รู้จักคำว่าพอ โดยเริ่มจากการลดรายจ่ายที่ไม่จำเป็น (อุดรูรั่ว) มีการออมน้ำ ออมดิน ออมต้นไม้ ออมสัตว์ ออมเงิน และสั่งเสริมภูมิปัญญาในการแก้ไขปัญหาต่างๆ

2.ทำไมเกษตรกรที่มีที่ดินมากกว่า 1 ไร่ จึงเอาตัวไม่รอด
จากการประชุมเครือข่ายปราชญ์ชาวบ้านและพหุภาคีภาคอีสาน ครั้งที่ 8/2546 ณ ศูนย์เรียนรู้ของพ่อนิยม จิตระดิษฐ์ เครือข่ายของพ่อมหาอยู่ สุนทรชัย จังหวัดสุรินทร์ สมาชิกที่เข้าประชุม สรุปความคิดเห็นเกี่ยวกับ การที่เกษตรกรที่มีที่ดินมากกว่า 1 ไร่ แต่เอาตัวไม่รอดอย่างน่าสนใจ เป็นเพราะ (1) ขาดศีล (2) ขาดสมาธิ (3) ขาดปัญญา 3.หลักการเกษตรประณีต 1 ไร่ ประกอบด้วย
3.1 การออมน้ำ คุณมาติน วีเลอร์ ชาวอังกฤษ ที่มาตั้งรกรากอยู่ที่ จังหวัดขอนแก่น บอกว่า “อีสานนี้ดี ที่ดินก็มีมาก ดินก็ดี แสงแดดก็ดี น้ำก็เยอะ (น้ำฝน) แม้อีสานจะแห้งแล้ง แต่ก็ยังมีฝนตกตามฤดูกาลทุกปี สามารถปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ รวมทั้งเก็บน้ำไว้ใช้ด้วยวิธีการที่เหมาะสม เช่น การขุดบ่อน้ำตื้น ขุดสระเก็บน้ำ หรือเจาะบาดาลไว้ในที่ดิน 1 ไร่
3.2 การออมดิน คือ การสร้างความอุดมสมบูรณ์ให้แก่ดินด้วยวิธีการต่างๆ เช่น การใช้ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยพืชสด น้ำหมักชีวภาพ การคลุมดิน เป็นต้น
3.3 การออมต้นไม้ การปลูกพืชที่หลากหลาย ให้มีพืชทั้งระยะสั้น ระยะปานกลาง ระยะยาว จนถึงพืชบำนาญชีวิตของเกษตรกร (ไม้ยืนต้น ไม้ป่าต่างๆ ที่มีราคา เช่น ตะเคียนทอง สะเดา ประดู่ มะค่า) เพื่อสร้างรายได้ที่หลากหลาย เช่น รายได้รายวัน รายเดือน รายปี จนถึงบำนาญชีวิตเกษตรกร
3.4 การออมสัตว์ ในการทำเกษตรประณีต 1 ไร่ จะมีการผสมผสาน การเลี้ยงสัตว์ตามความเหมาะสม เช่น การเลี้ยง ปลา กบ หมู วัว ควาย เป็ด ไก่ แพะ เป็นการใช้ประโยชน์พืชผลที่มีอยู่ ให้ได้ทั้งอาหารและมูลสัตว์เพื่อการปรับปรุงดิน
3.5 การออมเงิน การทำเกษตรประณีต 1 ไร่ จะเป็นเกษตรที่เป็นการประหยัด ลดต้นทุน จากการลดต้นทุน ลดรายจ่ายของเกษตรกร เมื่อมีเงินเหลือ จะต้องมีการออมเงินเพื่อเป็นทุนในการผลิต เป็นสวัสดิการของครอบครัวยามเจ็บป่วย เป็นค่าศึกษาเล่าเรียนของคนในครอบครัว เช่น การออมเงินวันละบาท การเข้าร่วมกลุ่มออมทรัพย์ของชุมชน เป็นต้น

4. ผลได้จากการทำเกษตรประณีต 1 ไร่
ผลได้จากการทำเกษตรประณีต 1 ไร่ มีความมุ่งหวังจะให้เกิดผล 2 ระดับ คือ
ระดับแรก ผลได้ต่อตนเองและครอบครัวของเกษตรกร สามารถปลดทุกข์หนักของเกษตรกรในปัจจุบัน คือ หนี้สิน โดยใช้หลัก เศรษฐกิจพอเพียง เป็นหลักในการปฏิบัติ เกษตรกรและครอบครัว จะต้องปรับเปลี่ยนและการปฏิบัติ มุ่งที่จะพึ่งตนเองให้ได้มากที่สุด อุดรูรั่วของครอบครัวให้ได้ และลดต้นทุนทางการเกษตรด้วยภูมิปัญญาที่สะสมมา เมื่อเกษตรกรประสบผลสำเร็จ สามารถพึ่งตนเองได้ มีอาชีพการเกษตรที่มั่นคงก็จะมีความรักถิ่นฐานบ้านเกิด มีครอบครัวที่อบอุ่น (เพราะมีอาชีพที่ดี) และทำได้เองในพื้นที่
ระดับที่สอง ผลได้ต่อชุมชนและท้องถิ่น เกษตรกรที่พึ่งตนเองได้ ก็สามารถรวมพลังชุมชนให้เข้มแข็ง เป็นที่อยู่ที่อาศัย ที่ทำกินได้อย่างยั่งยืน สร้างความอุดมสมบูรณ์ กับทรัพยากรในท้องถิ่น ด้วยรากฐานที่สำคัญ 5 ประการ คือ
1.ฐานเศรษฐกิจ
2.ฐานทรัพยากร
3.ฐานความรู้
4.ฐานสุขภาพ